Đề bài: Phân tích bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi.
Trong những ngày quan về ở ẩn tại Côn Sơn, Nguyễn Trãi đã viết nhiều bài thơ đặc sắc, trong số đó có bài số 43 trong chùm thơ Bảo kinh cảnh giới. Bài thơ là một bức tranh phong cảnh mùa hè đặc sắc nhưng thấp thoáng niềm tự tin của tác giả.
Câu thơ đầu tiên, ta đọc thoáng qua, sao có vẻ thanh bình, yên ả, thanh thản đến thế.
“Rồi mát mẻ trong những ngày học”
Đoạn thơ cho thấy hình ảnh nhà thơ Nguyễn Trãi đang ung dung ngồi dưới bóng cây như đang tận hưởng cái mát thực sự. Việc quân, quốc sự hẳn đã xong thì ông mới trở về với cuộc sống giản dị, đơn sơ, mộc mạc nhưng hài hòa, gần gũi với thiên nhiên. Một số sách dịch là “Free time in school days”. Nhưng “rảnh” hay “đã” cũng đều thu hút sự quan tâm của độc giả. Lúc rảnh rỗi, sự việc vẫn xong, chuyện đã rồi. “Ngày học” lại gây chú ý. Cả đoạn thơ không còn đơn thuần là hình ảnh Nguyễn Trãi ngồi hóng gió mà toát lên tình cảm, tâm sự của tác giả: “Ở nhàn ta hưởng ngày dài”. Một xã hội đã suy yếu, khát vọng và ý chí của tác giả đã bị chôn vùi, chẳng còn lại gì, ông đành phải ra đi, từ quan lui về ở ẩn, suốt ngày đi học “mát mẻ” để khuây khỏa. Đi tìm bạn tâm sự, gánh nặng đè lên vai. Cả câu thơ thoáng chút bí bách, không còn vẻ thanh thoát nhẹ nhàng.
Trở về với thiên nhiên, anh có cơ hội gần gũi với thiên nhiên hơn. Anh thích thú, say mê với vẻ đẹp của thiên nhiên.
“Trời đùn tán tán
Thạch hạt lựu vẫn phun thức ăn đỏ
Quả hồng đã tỏa hương.”
Cảnh mùa hè đi qua tâm hồn ông, cảm xúc bừng bừng sống dậy. Cây lớn nhanh, tán xòe rộng phủ kín mặt đất như một vòm trời vươn rộng trên bầu trời với cành lá xanh mướt. Những cây lựu cũng phun sắc đỏ, hồ sen tỏa hương thơm, sắc hồng của những cánh hoa tô điểm cho những bông hoa. Qua lăng kính của Nguyễn Trãi, sức sống vẫn hừng hực, căng tràn, cuộc đời là một vườn hoa, một khu vườn thiên nhiên rực rỡ sắc màu. Khung cảnh tựa như tiên cảnh, có lẽ bởi nó được nhìn bằng con mắt của một nhà thơ đa cảm, giàu khát vọng sống với đời…
Qua cảnh ngày hè, tình cảm của Nguyễn Trãi cũng được thể hiện sâu sắc:
“Chợ cá làng chài
Đất tổ đón ve sầu ngày dương”.
“Chợ” là hình ảnh bình yên trong tâm thức người Việt Nam. Chợ đông thì đất nước thái bình thịnh trị, dân giàu no đủ. Khi chợ tan, người ta dễ nhớ lại hình ảnh đất nước có biến, loạn, chiến, loạn, binh đao… cộng với tiếng ve kêu râm ran. tiếng gọi lúc chiều tà gợi nhịp sống thôn quê. Chính những sắc màu thôn quê ấy đã làm anh cảm nhận sâu sắc hơn và gợi lại những ý tưởng mà anh đang theo đuổi.
“Có thể Yu sẽ cầm đàn một lúc
Mọi người đủ giàu để hỏi đường.”
“Dân no đủ”, đời sống nhân dân ngày càng ấm no, hạnh phúc là điều mà Nguyễn Trãi từng hướng tới, mong ước. Ở đây, ông nhắc đến Ngũ Cấm vì thời vua Nghiêu, vua Thuấn nổi tiếng thái bình thịnh trị. Vua Thuấn cho tấu đàn “Nam phong” để ca ngợi dân giàu, nhiều lúa, nhiều ngô, nhiều khoai. Vì vậy, tác giả muốn đưa tiếng đàn của vua Thuấn vào đời sống nhân dân để ca ngợi cuộc sống ấm no, vui tươi, hạnh phúc của nhân dân. Những ước mơ ấy chứng tỏ Nguyễn Trãi là một nhà thơ lớn có tấm lòng nhân đạo cao cả. Ông luôn nghĩ đến cuộc sống của người dân, chăm lo cho cuộc sống của họ.
Đó là một giấc mơ tuyệt vời. Có thể nói, dù bị triều đình xua đuổi nhưng Nguyễn Trãi vẫn sống lạc quan, mong ước nguyện lý tưởng của mình được toại nguyện để nhân dân có cuộc sống ấm no.
Đoạn thơ này đã làm rõ cảm xúc của Nguyễn Trãi trong thời gian ở Côn Sơn với tấm lòng yêu nước, thương dân vẫn ngày đêm “cuốn nước Đông triều”. Ông yêu thiên nhiên say đắm. Và có lẽ chính thiên nhiên đã cứu Nguyễn Trãi khỏi những giây phút bi quan của cuộc đời. Dù sống thuận tự nhiên nhưng Trãi vẫn canh cánh trong lòng “một tấc ân xưa”. Nguyễn Trãi vẫn không quên lí tưởng an dân, lí tưởng nhân nghĩa, lí tưởng: Mong rằng thôn xóm vắng không một tiếng kêu than, sầu não.
Xem thêm các bài văn mẫu phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 10:
Các bài giải bài tập lớp 10 sách mới:
xem-day-he.jsp
Giải bài tập lớp 10 theo sách mới môn học
